© Ilona Błaszczak-Przybycińska, Anna Putkowska. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Nierynkowa produkcja wytwarzana nieodpłatnie w gospodarstwach domowych stanowi wysoką wartość w ujęciu w monetarnym, jednak nie ma odzwierciedlenia w europejskim systemie rachunków narodowych. Rachunek produkcji domowej będzie natomiast ważnym elementem rachunków społecznych w ramach tworzonego obecnie systemu statystyki społecznej, który ma być koncepcyjnie zgodny z europejskim systemem rachunków narodowych. Eurostat, po długich dyskusjach nad metodami szacowania produkcji domowej, zarekomendował metodę nakładu, zgodnie z którą wycenie podlegają trzy elementy: nakład pracy, nakład kapitału i konsumpcja pośrednia. W kilku krajach europejskich wykonano eksperymentalne rachunki satelitarne produkcji domowej, bazujące na zharmonizowanych europejskich badaniach budżetu czasu. Najwyżej wycenionym nakładem w ramach produkcji domowej był nakład pracy domowej, szacowany pośrednio poprzez wycenę nakładu czasu poświęcanego na nieodpłatne prace w gospodarstwie domowym. Obecnie nie wypracowano jeszcze wspólnych ustaleń odnośnie do typu stawek stosowanych w procesie wyceny. Niektórzy autorzy przyjmują rynkowe stawki wynagrodzeń dla zawodów lub ceny usług odpowiadających wybranym pracom domowym, inni preferują stawkę jednolitą, opierającą się na kategorii średniego wynagrodzenia, dzięki czemu wycena jest mniej pracochłonna. Wybór odpowiedniego rozwiązania jest istotny, ponieważ wielkość nakładu pracy domowej – zgodnie z wycenami prowadzonymi w wybranych krajach europejskich – stanowi nawet do 80% całkowitej wartości produkcji domowej.
Celem artykułu jest sprawdzenie, jak rodzaj stawek wynagrodzeń przyjętych do wyceny wpływa na wyniki, strukturę i dynamikę wartości prac domowych w Polsce według rodzaju aktywności, a także zaproponowanie metody kalkulacji średniej stawki wynagrodzenia do wyceny wszystkich prac domowych niezależnie od ich rodzaju. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że dla uproszczenia procesu wyceny pracy domowej w Polsce można rozważyć przyjęcie stawki na poziomie 70% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ale warto kontynuować wycenę na podstawie stawek zróżnicowanych, która wiąże wartość pracy domowej z wyceną analogicznych usług przez rynek i odzwierciedla zależność dynamiki wartości pracy domowej od rodzaju wykonywanych prac.
praca domowa, wycena pracy domowej, produkcja domowa, rachunek sateli-tarny
D13
Becker, G. S. (1990). Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Błaszczak-Przybycińska, I. (2005). Wycena pracy własnej gospodarstw domowych na podstawie ba-dania budżetu czasu. W: Budżet czasu ludności 1 VI 2003–31 V 2004 (s. 76–98). Główny Urząd Statystyczny.
Błaszczak-Przybycińska, I. (2008). Produkcja gospodarstw domowych jako czynnik dochodotwórczy. Oficyna Wydawnicza SGH.
Błaszczak-Przybycińska, I. (2025). Wycena pracy własnej gospodarstw domowych. W: Budżet czasu ludności w 2023 r. Część 1 i 2 (s. 105–145). Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5486/36/1/1/budzet_czasu_ludnosci_2023_2.pdf.
Błaszczak-Przybycińska, I., Marszałek, M. (2015). Wycena wartości pracy własnej gospodarstw do-mowych na podstawie badania budżetu czasu. W: Budżet czasu ludności 2013. Część I (s. 131–183). Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl /defaultaktualnosci/5486/19/1/1/budzet_czasu_ludnosci_2013r.pdf .
Bridgman, B., Craig, A., Kanal, D. (2022). Accounting for Household Production in the National Accounts. Survey of Current Business, 102(2), 1–13. https://apps.bea.gov/scb/issues/2022/02 -february/pdf/0222-household-production.pdf .
Eurostat. (1999). Proposal for a Satellite Account of Household Production (Eurostat Working Papers No. 9/1999/A4/11).
Eurostat. (2003). Household Production and Consumption. Proposal for a Methodology of Household Satellite Accounts. Office for Official Publications of the European Communities. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3888793/5823569/KS-CC-03-003-EN.PDF.pdf/8e284578-a435-4bd8-b42d-b86d4a911637?t=1414778944000.
Główny Urząd Statystyczny. (2004). Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2002 r.
Główny Urząd Statystyczny. (2014a). Biuletyn statystyczny, (1). https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej/biuletyn-statystyczny-nr-12014,4,22.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2014b). Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2012 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/struktura-wynagrodzen-wedlug-zawodow-w-pazdzierniku-2012-r-,4,6.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2019). Biuletyn statystyczny, (9). https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej/biuletyn-statystyczny-nr-92019,4,92.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2020). Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2018 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/struktura-wynagrodzen-wedlug-zawodow-w-pazdzierniku-2018-roku,4,9.html.
Goldschmidt-Clermont, L. (1982). Unpaid work in the household: A review of economic evaluation methods. International Labour Office. https://webapps.ilo.org/public/libdoc/ilo/1982/82B09_500_engl.pdf.
Hawrylyshyn, O. (1976). The value of Household Services: A Survey of Empirical Estimates. The Review of Income and Wealth, 22(2), 101–103. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.1976.tb01146.x .
Holloway, S., Short, S., Tamplin, S. (2002). Household Satellite Account (Experimental) Methodology. UK Office for National Statistics.
Kordos, J. (2014). Statystyczne badanie zjawisk społecznych. W: T. Panek (red.), Statystyka społeczna (s. 15–39). Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Marszałek, M. (2015). Rachunek produkcji domowej w Polsce w koncepcji systemu statystyki społecznej. Oficyna Wydawnicza SGH.
Marszałek, M. (2025). Household Production Satellite Account as an Integral Account for Estima- ting Value Added in the National Economy. Econometrics. Ekonometria. Advances in Applied Data Analysis, 29(1), 1–14. https://doi.org/10.15611/eada.2025.1.01.
Poissonnier, A., Roy, D. (2013). Household Satellite Account for France in 2010. Methodological issues on the assessment of domestic production. Institut National de la Statistique et des Études Économiques. https://www.insee.fr/en/statistiques/1381047.
Varionen, J., Aalto, K. (2006). Household Production and Consumption in Finland 2001. House- hold Satellite Account. Statistics Finland, National Consumer Research Centre. http://hdl.handle.net/10138/152276.
Varionen, J., Aalto, K. (2013). Households’ unpaid production and change 2001–2009 (NCRC Work-ing Papers No. 145).
Varionen, J., Rüger, Y. (2008). Value of Household Production in Finland and Germany. Analysis and Recalculation of the Household Satellite Account System in both countries (NCRC Working Papers No. 112). http://hdl.handle.net/10138/152405.
